کافئین از منابع مختلفی از جمله قهوه، چای، شکلات و … تأمین می شود. برای افرادی که هیچ گونه مشکل سلامتی ندارند، معمولاً مصرف کافئین بی ضرر می باشد. اما اگر فردی مبتلا به دیابت نوع دوم باشد، مصرف کافئین ممکن است مشکلاتی را برای وی پیش آورد و فرایند کنترل قند خون را با مشکلاتی مواجه سازد.
کافئین چگونه روی قند خون شما اثر می گذارد؟
تعداد بسیار زیادی از تحقیقات اثبات کرده اند، بدن افراد مبتلا به دیابت نوع دوم نسبت به کافئین عکس العمل متفاوتی نشان می دهد. کافئین در این دسته از افراد می تواند منجر به افزایش سطح قند خون و انسولین شود.
در تحقیقی دسته ای از افراد مبتلا به دیابت نوع دو یک قرص 250 میلی گرمی کافئین را یک نوبت در صبحانه و یک نوبت هنگام نهار مصرف می کردند. این میزان قرص برابر با دو فنجان قهوه به همراه هر وعده غذایی بود. طبق نتایج مشخص شد قند خون این افراد هنگامی که قرص کافئین را مصرف می کردند 8% بالاتر از زمانی بود که قرص مربوطه را مصرف نکرده بودند. تمرکز این مطالعه بیشتر بر روی مصرف کافئین بلافاصله بعد از وعده های غذایی بود.
کافئین بر عملکرد انسولین تأثیر گذار می باشد. انسولین هورمونی است که موجب تجزیه شدن قند خون توسط سلول ها و تبدیل آن به انرژی می شود. کافئین منجر به بروز اختلال در عملکرد انسولین شده و حساسیت آن را کم می کند. در نتیجه کم شدن حساسیت انسولین، سلول های بدن به اندازه ای که باید به هورمون انسولین عکس العمل نشان نداده و به اندازه کافی قند موجود در خون را که بعد از خوردن یا نوشیدن پس از هر وعده غذایی افزایش پیدا می کند، جذب نمی کنند. این مسأله موجب می شود که بدن، انسولین بیشتری را تولید کند. به این ترتیب بعد از هر وعده غذایی میزان قند خون و متعاقباً میزان انسولین افزایش پیدا می کند.
در افراد مبتلا به دیابت نوع دوم، بدن به خوبی از انسولین استفاده نمی کند. بعد از خوردن هر وعده غذایی، سطح قند موجود در خون بیش تر از حد نرمال بالا می رود و مصرف کافئین بعد از هر وعده غذایی، فرایند پایین آوردن سطح قند خون را دشوارتر می کند. با گذشت زمان، این روند منجر به افزایش احتمال بروز عوارض دیابت از جمله آسیب به اعصاب و مشکلات قلبی می شود.
چرا کافئین چنین تأثیری بر افراد مبتلا به دیابت دارد؟
تحقیقات در خصوص چگونگی تأثیر کافئین بر انسولین و قند موجود در خون همچنان ادامه دارد. برخی دست آوردها در خصوص شیوه عملکرد کافئین به شرح ذیل می باشد:
• کافئین منجر به افزایش سطح هورمون های استرس از جمله اندروفین یا آدرنالین می شود. این هورمون مانع تجزیه شدن قند توسط سلول های بدن شده و مانع تولید انسولین کافی برای بدن نیز می شود.
• کافئین مانع فعالیت پروتئینی به نام آدنوزین می شود. این مولوکول نقش بسیار مهمی در تنظیم میزان انسولین خون به عهده داشته و عکس العمل سلول ها به انسولین را کنترل می کند. کافئین با ایجاد اختلال در عملکرد آدنوزین مانع پاکسازی هر چه سریعتر قند از خون، توسط سلول های بدن می شود.
• کافئین بر میزان خواب شما تأثیر می گذارد. مصرف میزان زیاد کافئین موجب بیداری شما می شود. کمبود خواب موجب همچنین موجب کاهش حساسیت انسولین می شود.
مصرف چه مقدار کافئین برای بدن شما بیش از حد محسوب می شود؟
حدود 200 میلی گرم کافئین برای تأثیر گذاری بر سطح قند خون کافی می باشد. این مقدار کافئین برابر است با یک تا دو فنجان قهوه یا سه تا چهار لیوان چای سیاه.
البته با در نظر گرفتن وزن و سن، میزان اثر گذاری این میزان کافئین می تواند از فردی تا فرد دیگر متفاوت باشد. در نهایت عکس العمل همه افراد به این میزان کافئین یکسان نمی باشد.
حتی طول مدتی که فرد از کافئین استفاده می کرده نیز می تواند عاملی تأثیر گذار محسوب شود. به عنوان مثال افراد مبتلا به دیابتی که برای مدت زمان طولانی به صورت منظم قهوه می نوشند، قند خون بالاتری نسبت به افرادی که قهوه نمی نوشند، ندارند. برخی از متخصصان بر این باورند که با مصرف منظم یک مقدار ثابت کافئین در طولانی مدت، بدن، خود را با آن میزان ثابت سازگار می کند. اما دسته دیگری از متخصصان کاملاً مخالف این نظر هستند. آن ها معتقدند که مصرف روزانه حتی یک فنجان قهوه در طولانی مدت در نهایت تأثیر خود را خواهد گذاشت.
در خصوص دریافت اطلاعات دقیق تر در این زمینه و این که آیا مصرف کافئین برای شما مفید می باشد یا مضر با پزشک یا متخصص تغذیه خود مشورت کنید. شاید به شما توصیه شود که میزان قند خون خود را در طول صبح بعد از مصرف قهوه یا چای اندازه گیری کنید و با میزان قند خون خود در روزهایی که قهوه یا چای مصرف نمی کنید مقایسه نمایید. از این طریق شما متوجه خواهید شد که آیا کافئین بر سطح قند خون شما اثر می گذارد یا نه.
آیا تأثیر کافئین موجود در قهوه نیز همین تأثیر را بر قند خون دارد؟
بر اساس برخی از تحقیقات اثبات شده است که مصرف قهوه به صورت منظم منجر به کاهش احتمال ابتلا به دیابت نوع دوم می شود. قهوه منبعی غنی از آنتی اکسیدان ها می باشد که منجر به کاهش التهاب شده و احتمال ابتلا به برخی از انواع بیماری ها را کاهش می دهد.
اما در نهایت کافئین موجود در قهوه تأثیر چندان مثبتی در افرادی که مبتلا به دیابت نوع دوم هستند نداشته و مصرف آن، کاهش قند خون را با مشکلاتی مواجه خواهد کرد.